Maria Krupicka ze swoim maleńkim synem podczas zesłania w Kazachstanie

Polscy zesłańcy w Kazachstanie

Polki w Kazachstanie. W górnym rzędzie 3. od lewej Agnieszka Krupicka (po mężu Skarbska)

Zesłańcy z Polski w Kazachstanie podczas przygotowywania posiłku przed barakami, w których zamieszkiwali

Pamiątkowa fotografia zesłańców z Polski z miejscową ludnością w Kazachstanie

polscy zesłańcy w ZSRR, najprawdopodobniej w Kazachstanie

polscy zesłańcy w ZSRR, najprawdopodobniej w Kazachstanie

polscy zesłańcy w ZSRR, najprawdopodobniej w Kazachstanie

polscy zesłańcy w ZSRR, najprawdopodobniej w Kazachstanie

Relacja dotyczy deportacji rodziny Józefa Sańca w lutym 1940 r. przez Sowietów do miejscowości Karabasz na Uralu i pracy w kopalni rudy miedzi oraz w sowchozie w obwodzie Czelabińskim. Zakres chronologiczny: 1940-1946 Miejsca wydarzeń: Osada Pieniuga, Karabasz, obwód Czelabiński

• Wspomnienia Pani Zofii Pęcherek z okresu zesłania do Kazachstanu. Autorka została skazana na 5 lat zesłania, we wspomnieniach opisuje farsę związaną z procesem, dalsze losy - czyli utratę prawa do opieki nad dziećmi i apelację. Pokrótce opisuje niedolę, którą cierpiała na miejscu, perypetie związane z próbą uzyskania zgody na powrót do kraju.
•  
• Zakres chronologiczny: 1946-1957
• Miejsca wydarzeń: Харків (Charków - Ukraina), Петропавл (Pietropawłowsk - Kazachstan).

• Wspomnienia Władysławy Pawłowskiej, w których kolejno opowiada o momencie aresztowania, zesłaniu najpierw do Kazachstanu, a później na Ukrainę, następnie opisuje powrót do kraju i swoje życie, aż do emerytury.
• Skupia się głównie na opisie niedoli, ogólnie opisuje podróż wagonem bydlęcym, za to szczegółowo opowiada o warunkach panujących na miejscu. Z relacji dokładnie dowiadujemy się jak ciężko musiała pracować by otrzymać strawę, jak trudne były warunki mieszkaniowe. Opowiada o praktycznym braku możliwości zachowania higieny (brak wody do umycia się) co sprzyjało rozprzestrzenianiu sie chorób. Po wyjeździe na Ukrainę powodziło im sie lepiej, jednak wszelkie objawy Polskości nadal były tępione. Na koniec opowiada o powrocie do kraju, swoich studiach, pracy i podróży do Ameryki.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1981Miejsca wydarzeń: Kazachstan, Ukraina, Wrocław

• Wspomnienia Eugenii Woźnej z okresu zsyłki na Syberię podczas drugiej wojny światowej. W swojej relacji opisuje ona moment aresztowania, podróż do miejsca zesłania, pracę na miejscu, warunki życiowe i problemy z głodem na miejscu. Szeroko opisuje nieludzkie traktowanie sybiraków przez przedstawicieli aparatu władzy. Następnie opowiada o powrocie do kraju i bardzo krótko o swojej sytuacji po wojnie.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940 - 1946
• Miejsca wydarzeń: Қостанай (Kustanaj, Kazachstan), Алматы (Ałma-Ata, Kazachstan), Полтава (Połtawa, Ukraina), Корсунь-Шевченківський (Korsuń Szewczenkowski, Ukraina)?, Wrocław

• Wspomnienia Anny Ziober, w których opisuje swoje dzieje z okresu II wojny światowej kiedy to została zesłana wraz z rodziną na Syberię. Opisuje pokrótce podróż na miejsce. Skupia się na warunkach bytowania jakie zastali na miejscu, szczegółowo opisuje zadania jakie były jej zlecane. Największą wagę autorka przywiązuje do dwóch spraw: dramatycznej historii utraty całej rodziny, oraz rozpaczliwej walce z głodem, z którym walczyła przez cały okres zesłania. Do kraju powróciła sama, odnajdując córkę i brata, z którymi była rozdzielona przez okres zsyłki.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1947
• Miejsca wydarzeń: Мостиська (Mościska dawniej Mostyszcza, Mostycze, Ukraina), Львів (Lwów, Ukraina), Қостанай (Kustanaj, Kazachstan), Севастополь (Sewastopol, Ukraina), Київ (Kijów, Ukraina).

• Wspomnienia Czesława Kwiatka z okresu II wojny światowej, w których opisuje on wywózkę swojej rodziny wgłąb ZSRR i pobyt na miejscu. W swojej relacji skupia się na opisie podróży. Bardzo szczegółowo opisuje pobyt na miejscu, sposoby pozyskiwania żywności oraz ciężką pracę przy wyrębie i spławianu drewna. Opis wspomnień kończy się przed powrotem do kraju.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1938 - 1946
• Miejsca wydarzeń: Архангельская область (Obwód archangielski, Rosja), Товсте (Touste, Ukraina), Гримайлiв (Hrymajliw, Grzymałów, Ukraina).

• Relacja Tadeusza Kulika, w której opowiada swoje przeżycia wojenne. Od dzieciństwa, aż po moment wywózki na Syberię, nastepnie po amnestii wraz z rodziną udaje się do Kazachstanu. Do kraju powrócił w 1946 roku.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1930 - 1947
• Miejsca wydarzeń: Ко́тлас (Kotłas, Rosja), Бузулук (Buzułuk, Rosja), Uzbekistan, Turkiestan, Warszawa, Opole Zachodnie, Wrocław.

• Wspomnienia Kazimierza Krzywińskiego z okresu II wojny światowej. W swoich wspomnieniach opisuje on początek wojny, agresję ludności ukraińskiej na Polaków. Następnie opisuje wywózkę wgłąb ZSRR, warunki podróży. Opisuje warunki życia na miejscu, w jaki sposób zdobywano pożywienie, jak wyglądała praca i warunki mieszkalne. Następnie opisuje powrót do kraju.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1939 - 1946Miejsca wydarzeń: Уфа (Ufa, Rosja), Красноярск (Krasnojarsk, Rosja), Минусинск (Minusińsk, Rosja), Abakan (Rosja), Poznań, Wrocław

• Wspomnienia Jana Owsianego z okresu zesłania na Syberię. Skupia się przede wszystkim na relacjach z rodziną, opowieśc trwa aż do momentu rozłąki z matką, z którą już nigdy nie dane mu było sie spotkać.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1946

• Wspomnienia Reginy (Ragini) Gągały z domu Kazimierskiej, spisane przez Leokadię Małaszewską. W krótkim tekście wspomina dzieciństwo w II RP, wybuch wojny i wywózkę na Syberię. Następnie pokrótce opisuje zesłanie i warunki jakie zastali na miejscu. Relacja kończy się powrotem do kraju.
•  
• Zakres chronologiczny: 1923-1946
•  

• Wspomnienia katorgi Juliana Małeckiego odtworzone przez jego przyjaciela Stanisława Starowicza. Opowieśc zaczyna się od wspomnień jego najwcześniejszej młodości, nauki, utraty rodziców i następnie udziału w obronie Lwowa jako jednego z Orląt. W dalszej części relacji opowiada o udziale w wojnie polsko-bolszewickiej i o życiu i pracy w II RP. Następnie wspomina wybuch wojny, moment w którym wraz z rodziną zostają wysiedleni wgłąb ZSRR. Kolejno opisuje warunki pracy, mieszkaniowe i żywieniowe jakie zgotowało im NKWD. Opowiada w jaki sposób interweniował u ambasady polskiej w Moskwie w sprawie okrutnych warunków życiowych Polaków po amnestii. W ten sposób został mężem zaufania i organizował dostawy żywności, środków medycznych i pierwszej potrzeby dla rodaków na zesłaniu. Następnie jego historia zatoczyła koło i znów stał sie obiektem represji NKWD. Został wielokrotnie aresztowany i pobity, odmawiano mu wydania dokumentów niezbędnych do powrotu do kraju. Do kraju wrócił w 1956 roku jako wrak człowieka, zmarł zapomniany i nigdy nikt nie odpłacił mu za jego cierpienia.
•  
• Zakres chronologiczny: 1915-1956
• Miejsca wydarzeń: Lwów, Chodorów (Ходорів, Ukraina), Irkuck (Иркутск, Rosja), Bodajbo (Rosja), Moskwa (Rosja).

• Wspomnienia "Sybiraka Antka" Antoniego Sergieja z okresu dzieciństwa, kiedy to wraz z rodziną został zesłany na Syberię. Opisuje represje NKWD, jakimi została dotknięta jego rodzina. Opowiada o podróży do Kraju Krasnojarskiego, o pracy na miejscu i warunkach jakie zastali wraz z rodziną. Opisuje wszechobecny głód, choroby i nędzę nękające współwięźniów. Opowieść kończy relacją z powrotu do kraju i życia po wojnie w odbudowywanym kraju.
•  
• Zakres chronologiczny: 1930-2000
• Miejsca wydarzeń: Минусинск (Minusińsk, miasto w azjatyckiej części Rosji), Abakan (Rosja).

• Wspomnienia Heleny Rokickiej, w których opowiada ona o losach swojej rodziny podczas II wojny światowej. W tekście zaznacza represje NKWD, które dotknęły jej ojca, a ona sama z matką i rodzeństwem została zesłana do Kazachstanu. Następnie opowiada o pobycie na miejscu i próbie dostania się do formującej się Armii Andersa. Wspomnienia kończy opis powrotu do kraju oraz lista osób wysiedlonych ze Śniatynia.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1946
• Miejsca wydarzeń: Снятин (Śniatyń, Ukraina), Okolice Semipałatyńska (Семей, Kazachstan), Тараз (do 1995 roku Dżambuł, Kazachstan)

• Wspomnienia Zbigniewa Rzyskiego, w których opowiada o życiu swojej rodziny w II RP. Następnie wspomina moment wybuchu wojny, chwile kiedy zostali zesłani na Syberię. Opisuje podróż, przyjazd na miejsce, warunki pracy i życia. Opowiada między innymi o tym jak z bratem wypasał owce i jak razem polowali na susły.
•  
• Zakres chronologiczny: 1925-1946
• Miejsca wydarzeń: Барнаул (Barnauł, Rosja)

• Wspomnienia Cecylii Różalskiej, w których opisuje losy swoje i swojej rodziny podczas zsyłki na Syberię. Opisuje w nich szczegółowo w jaki sposób zostali wygonieni z rodziną z domu, jak wyglądała podróż. Opowiada o ciężkiej pracy na miejscu, o osobistych tragediach związanych ze śmiercią najbliższych członków rodziny.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1946
• Miejsca wydarzeń: Wojnica(gmina Kisielin, powiat Horochów, woj. wołyńskie), Astrachań (Rosja), Алматы (Ałma Ata, Kazachstan).

• Trzy wersje wspomnień spisanych przez Stanisława Stadnika, w których pokrótce opisuje swoje losy podczas zesłania do Kazachstanu. Opowiada o podróży, chorobach i ciężkiej pracy, którą musiała wykonywac jego 11-osobowa rodzina aby przeżyć w niegościnnym kraju. Do ojczyzny nie powrócili w komplecie, zmarła jego babcia i malutka siostra.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940 - 1946
• Miejsca wydarzeń: Kazachstan, Jordanów Śląski.

• Wspomnienia Reginy Sikorskiej z okresu wywózki do Kazachstanu, gdzie spędziła wraz z rodziną 8 długich lat. Opisuje w nich warunki podróży, pracę, do wykonywania której zmuszono ich na miejscu. Nastepnie opisuje powrót do kraju i wielkie wzruszenie, które ja ogarnęło gdy zobaczyła Wrocław i usłyszała ludzi mówiących po polsku.
•  
• Zakres chronologiczny: 1949-1957
• Miejsca wydarzeń: Województwo wileńskie, Kazachstan, Wrocław.

• Relacja Marii Sobieckiej, w której opowiada historię swojego życia podczas II wojny światowej. Opisuje moment zsyłki, warunki podczas podróży, jak musieli sobie radzić po przybyciu na miejsce. Szczegółowo opisuje brak pożywienia, problemy w jego zdobyciu, choroby i chłód, nękające rodzinę pani Marii. Opowieść kończy się opisem powrotu do kraju, odnalezieniem ojca i osiedleniem się w Kątach Wrocławskich.
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1950
• Miejsca wydarzeń: Раде́хів (Radziechów - Ukraina), Чортків (Czortków - Ukraina), Павлодар (Pawłodar - Rosja), Kraków, Kąty Wrocławskie.

• Wspomnienia Urszuli Piskunowicz, w których krótko, ale zwięźle opowiada historię swojego życia. Skupia się na okresie spędzonym na Syberii, pokrótce opowiada o niedolach życia na zesłaniu. Opowieść kończy opisem powrotu do Polski i osiedleniem się w Dusznikach.
•  
• Zakres chronologiczny: 1922-1946Miejsca wydarzeń: Obł. Aktiubińska, Новороссийск (Noworosyjsk, ZSRR), Duszniki Zdrój.

• Wspomnienia Elżbiety Seminowicz - nauczycielki pochodzącej ze wschodnich rubieży II Rzeczpospolitej (z okolic Lwowa), w których opisuje ona swoje dzieje od wybuchu II wojny światowej, poprzez przymusową wywózkę wgłąb ZSRR aż do momentu powrotu do powojennej Polski. Bardzo szczegółowo opowiada o samym momencie kiedy to zostali aresztowani i zmuszeni do wyjazdu, o zachowaniu funkcjonariuszy NKWD w stosunku do niej i siostry. Następnie przybliża nam w jaki sposób stłoczeni w bydlęcych wagonach podążali w kierunku Syberii. Dalsza część wspomnień zawiera informacje na temat zakwaterowania na miejscu, warunków życiowych, wyżywienia i pracy, do której byli zmuszani aby przeżyć. Podróż powrotną opisuje pobieżnie, ale na koniec relacji dodaje osobiste przemyślenia i losy swoje, oraz swojej rodziny w okresie powojennym.]Zakres chronologiczny: 1939-1970
• Miejsca wydarzeń: Львів (Lwiw, Ukraina, dawna nazwa form. Królewskie Stołeczne Miasto Lwów), Kirgistan, ZSRR, Poznań (woj. Wielkopolskie)

• Wspomnienia Wandy Nowakowskiej z okresu wywózki do ZSRR. Autorka wspomnień została wywieziona 13 kwietnia 1940 roku ze Lwowa najpierw do Kirgistanu, nastepnie do Kazachstanu skąd powróciła do kraju w 1946 roku. Jej obszerna relacja dotyczy w całości pobytu na zesłaniu. Szczegółowy opis podzielony jest chronologicznie i datowany pod koniec każdego z rozdziałów. We wspomnieniach opowiada o warunkach podróży, przyjeździe na miejsce i ulokowaniu ich w kirgiskiej wiosce gdzie przez długi okres miała okazję poznac miejscowe wierzenia i zwyczaje. Następnie przeniesiono ją wraz z bratankiem do osiedla na terenie Kazachstanu gdzie miała spędzić następne 5 lat. Pani Wanda szczegółowo opisuje pomoc w postaci paczek, które otrzymywali z kraju i zazdrość Rosjanek ogladających wydobywane skarby. Opisuje wzruszającą historię pieska, którego udało jej sie na miejscu udomowić, który był jej pocieszeniem w trudnych momentach. Nastepnie opowiada dramatyczny okres uwięzienia w rosyjskim obozie za odmowę przyjęcia paszportu ZSRR. Dzięki Pani Wandzie dowiadujemy się jak wyglądało życie w rosyjskim wiezieniu podczas II wojny światowej. Po odbyciu dwuletniej kary powraca do wioski, w której została aresztowana. Wykończona długą karą dochodzi do siebie i wraz z resztą towarzyszy niedoli czeka na pozwolenie powrotu do kraju. Na samym końcu szczegółowo opisuje podróż powrotną do kraju i nastroje wśród towarzyszy podróży.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1946
• Miejsca wydarzeń: Львів (dawna nazwa form. Królewskie Stołeczne Miasto Lwów, teraz Lviv, Ukraina), Kirgistan, Kazachstan, Ко́тлас (Kotłas, Rosja), Свердловская область (Obwód Swirdłowski, Rosja).

• Wspomnienia Czesława Steinera, w których opowiada pokrótce historię swojego życia, od wczesnych lat młodości do dnia, w którym spisana została jego relacja. Przedstawia ogólnie swoją rodzinę, następnie bardziej szczegółowo skupia się na zesłaniu. Zajmująco opisuje warunki podróży i niewygody jakich doświadczyli podczas jazdy wagonem towarowym w zimie. Następnie zapoznaje nas z warunkami jakie zastali na miejscu. Opisuje mieszkanie, pracę, choroby, sposoby zdobywania żywności oraz to jak drastycznie zmniejszała się populacja Polaków wywiezionych na wschód. Pod koniec we wspomnieniach znajdujemy opis powrotu do ojczyzny, oraz lat po wojnie. Relacja kończy się podsumowaniem zysków i strat poniesionych podczas tych burzliwych dziejów.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-2001
• Miejsca wydarzeń: Mieczyszczów (Ukraina), А́бан (Aban, wieś w Rosji), Луганськ (Ługańsk - dawniej Woroszyłowgrad, Ukraina), Wrocław.

• Wspomnienia Jadwigi Szlakowicz z okresu II wojny światowej. Opisuje w nich pokrótce co stało się z poszczególnymi członkami jej rodziny. Osią relacji jest wywózka do Kazachstanu, którą to przedstawia szczegółowo - zarówno samą podróż jak i warunki życiowe jakich doświadczyli na miejscu. Opowiada o pracy, którą musiała wykonywać, o wyżywieniu jakie dostawało się na miejscu w zamian za niewolniczą harówkę. Następnie opisuje trudności z odnalezieniem zaginionych członków rodziny i problemy związane z powrotem do ojczyzny. Na koniec opisuje lata bezpośrednio po powrocie, o zawirowaniach rodzinnych, które na sam koniec zaprowadziły ją do Wrocławia.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940-1952
• Miejsca wydarzeń: Львів (Lwów, Ukraina), Obwód Semipałatyński (Rosja), Аягөз (Ajagoz, Kazachstan), Куйбышев (Kujbyszew, Rosja), Leżajsk (pow. leżajski, woj. podkarpackie), Wrocław, Szczecin

• Wspomnienia pisane pod pseudonimem Lacyk, w których autor opisuje swoje dzieje z lat 1945 - 1948 kiedy to był robotnikiem przymusowym w kopalni w Austrii. Następnie został aresztowany i wywieziony wgłąb ZSRR. Opisuje warunki podróży oraz wyżywienia, choroby które nękały współwięźniów i represje dotykające ich ze strony NKWD. Do kraju powrócił w 1948 roku.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1945 - 1948
• Miejsca wydarzeń: Austria, Budapest (Budapeszt, Węgry), Находка (Nachodka, Rosja), Нижанковичі (Niżankowice, Ukraina), Самбір (Sambir, Sambor, Ukraina), Львів (Lwiw, Lwów, Ukraina), Магадан (Magadan, Rosja), grupa obozów Kołyma (ZSRR).

• Wspomnienia Aurelii Merczańskiej z lat 1941-1946. Opowiada w nich o zsyłce na Syberię do Kraju Ałtajskiego całej swojej rodziny. W relacji opisuje moment pojmania, okoliczności wywózki, warunkach podróży, pracy na miejscu i wreszcie o powrocie do kraju.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1925 - 1989
• Miejsca wydarzeń: Свір (Świr, Białoruś), Барнаул (Barnauł, Rosja, Kraj Ałtajski), Katowice, Starachowice (powiat starachowicki, województwo świętokrzyskie), Wrocław

• Opowieść Zofii Kowalczyk o dziejach Krystyny Kazimierskiej. Opowieść ciągnie się od czasów dzieciństwa Pani Krystyny w II Rzeczpospolitej poprzez szczegółowo opisane wydarzenia II wojny światowej. Szczegółowo opowiada ona o momencie wywózki, podróży i przyjeździe na miejsce do Kazachstanu. Większą część poświęca opisowi życia codziennego na miejscu, sposobów pracy, nauki i zdobywania żywności. W końcowej części opisuje powrót do kraju.]
• Zakres chronologiczny: 1938 - 1946
• Miejsca wydarzeń: Брэст (Brześć, Białoruś), Мінск (Mińsk, Białoruś), Астана (Akmolińsk, Astana, Kazachstan), Bierutów (woj. dolnośląskie).

• Wspomnienia Janiny Łaby, spisane i zredagowane przez Annę Kuźlak, w których pokrótce opisuje jej tułaczkę podczas wywózki wgłąb ZSRR, życie na miejscu i powrót do kraju.
•  
• Zakres chronologiczny: 1939 - 1946
• Miejsca wydarzeń: Husaki (wieś w pow. bielskim, woj. podlaskim), Нясвіж (Nieśwież, Białoruś), Гарадзея (Horodziej, Białoruś), Duszniki Zdrój.

• Wspomnienia Jana Kozakowskiego z okresu po drugiej wojnie światowej. Rozpoczynają się w 1952 roku kiedy to wraz z rodziną został wywieziony z rodzinnej miejscowości do Uzbekistanu, gdzie przebywał do 1956 roku. We wspomnieniach opisuje okoliczności wywózki, podróż oraz życie na miejscu zesłania. Szczegółowo opowiada o swojej nauce w miejscowej szkole oraz o okolicznościach powrotu do ojczyzny.
• Zakres chronologiczny: 1952 - 1989
• Miejsca wydarzeń: Pietraszuńce (wieś w dawnym powiecie Lida, woj. Nowogródzkie), Ліда, Орал (Uralsk, Kazachstan), Ақтөбе (Aktiubińsk, Kazachstan), Арал (Arał, Aralsk, Kazachstan), Қызылорда (Kyzyłorda, Kazachstan), Toshkent (Taszkent, Uzbekistan).

• Wspomnienia Zdzisława Karpowicza spisane przez niego w 60 lat po powrocie do kraju. W szczegółowy sposób opisuje w nich swoje dzieje od samego poczatku, przedstawia swoją rodzinę przed wywózką. We wprowadzeniu opisuje początek wojny i okupację sowiecką. Moment, w którym NKWD przy pomocy zołnierzy zesłało ich na tułaczkę na daleką Syberię. Dokładnie przybliża nam podróż, warunki w jakich podróżowali więźniowie (zarówno podczas podróży lądowej jak i później - rzecznej). Wiele czasu poświęca, aby rok po roku przybliżyć czytelnikowi okres pobytu na zesłaniu. Zagłębia się w każda dziedzinę życia, od warunków bytowania, wyzywienia, chorób aż po szkołę i dziecięce zabawy. Opisuje proces technologiczny powstawania jednostek pływających budowanych w głębi syberyjskiej tajgi. Następnie przechodzi do opisu podróży powrotnej, problemów na kolei, aż wreszcie do momentu osiedlenia na miejscu i próby podjęcia normalnego życia na nowo.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1933 - 2007
• Miejsca wydarzeń: Ваўкавыск (Wołkowysk, Białoruś), Новосибирск (Nowosybirsk, Rosja), Баранавічы (Baranowicze, Białoruś), Мінск (Mińsk, Białoruś), Куйбышев (Kujbyszew, Rosja), Омск (Omsk, Rosja), Томск (Tomsk, Rosja), Асино (Asino, Rosja), Warszawa, Wrocław