Od początku swego istnienia Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” gromadzi rozmaite materiały przekazywane m.in. przez mieszkańców Wrocławia i Dolnego Śląska. Pierwotnie były one gromadzone dość przypadkowo. Z czasem dostrzeżono konieczność wyodrębnienia w osobne zespoły darów mających charakter spuścizn, archiwów prywatnych i kolekcji. Są to często zbiory unikatowe i niezmiernie ciekawe dotyczące postaci, które zapisały się w historii Polski i świata, ale także wiele z tych archiwów zawiera, zapomniane historie „zwykłych” ludzi i dzieje lokalnych społeczności.
W dziale pod nazwą Archiwa osobiste i kolekcje wyodrębniono zbiory pamiątek, dokumentów i fotografii pokazujących codzienne i wyjątkowe doświadczenia jednostek, rodzin i innych grup, zamieszkujących po II wojnie światowej Ziemie Zachodnie i Północne Polski. Z uwagi na swój osobisty charakter materiały te – gromadzone niekiedy latami przez kolejne pokolenia – wzbogacają wiedzę o historii życia prywatnego i społecznego, dokumentują codzienną aktywność i niecodzienne wydarzenia, tak z perspektywy administracji państwowej (np. poprzez odpisy aktów urodzenia, świadectwa i dyplomy szkolne czy dokumenty osobiste), jak i bardzo osobistej – poprzez pamiątki rodzinne, fotografie i korespondencje.
Zgromadzona w tym dziale dokumentacja pochodzi przede wszystkim z obecnych i dawnych ziem polskich, m.in. z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej, i chronologicznie sięga połowy XIX w.