Portret współczesny Anny Glazer. Anna Glazer (z d. Chabowska) urodziła się w 1922 r. w Zwierzyńcu koło Czerska na polskim Pomorzu. Jako dziecko pomagała rodzicom w gospodarstwie. Na początku II wojny światowej została skierowana wraz siostra i bratem na roboty przymusowe. Najpierw skierowano ją do Lisewa na Żuławach, a później do niemieckiego gospodarstwa Erwina Zajdlera w Pszczółkach. W 1945 r. po wkroczeniu Armii Czerwonej wróciła do domu rodzinnego, by chwilę później zacząć pracować jako gospodyni u Teodora Glazera (przyszłego teścia). W 1948 r. wyszła za mąż za Jana Glazera. W tym samym roku przeprowadzili się do Nowego Dworu Gdańskiego, gdzie mąż rozpoczął pracę jako ślusarz w olejarni, a ona zajęła się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci. W Nowym Dworze gdańskim mieszka do dziś.

Portret współczesny Józefy Krośnickiej. Józefa Krośnicka (z d. Kołakowska) urodziła się w 1914 r. w Pułtusku, gdzie jej rodzice po powrocie ze Stanów Zjednoczonych prowadzili od 1910 r. sklep kolonialny. W Pułtusku ukończyła szkołę i zdała maturę, by następnie rozpocząć studia z zakresu historii, filozofii i historii sztuki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Dyplom magistra otrzymała w 1937 r. na podstawie pracy o przyłączeniu Mazowsza do Korony w połowie XVI w. Po studiach powróciła do Pułtuska, gdzie rozpoczęła praktykę nauczycielską w gimnazjum im. Piotra Skargi. W czasie wojny działała w konspiracji i wstąpiła do tajnej organizacji nauczania. Prowadziła też sklep w pobliskim Płocochowie, gdzie znajdował się punkt przekazu wiadomości AK z tajną skrzynką pocztową. Podczas wojny, aby utrzymać się, zajmowała się domo-wą produkcją mydła i cukierków. Dostała się jednak do niewoli w Obozie Polskim „Bałtyk”, Bei der Lohmühle w Lubece w Niemczech. Tam pod koniec maja 1945 r. założyła pierwszą polską szkołę, którą prowadziła do 5 listopada. Wówczas w ra-mach zorganizowanego transportu dla cywilów, trafiła do Szczecina, a następnie do Poznania i Warszawy. Później z mężem Jerzym osiedliła się w majątku we wsi Stołeczna pod Szczecinem, gdzie Jerzy objął posadę zarządcy państwowego majątku (Państwowe Nieruchomości Ziemskie). Tam Józefa prowadziła też kursy dla analfabetów. W czasie PRL-u jej mąż został oskarżony bezpodstawnie o wywołanie pożaru w budynku należącym do pałacu i uznano go za wroga kraju, dlatego trafił do więzienia. Ją jako żonę również wtedy prześladowano. Po wyjściu z więzienia Jerzy zrzekł się posady w Stołecznej i przenieśli się do Sobowidza na Kociewiu, gdzie został tam dyrektorem Zakładu Rolnego, a Józefa pełniła funkcję kierowniczki miejscowej Szkoły Podstawowej w latach 1951–1961. Później rodzina Krośnickich przeprowadziła się do Pruszcza Gdańskiego i Józefa zaczęła pracę w Szkole Pod-stawowej nr 3 jako nauczycielka historii. Po przejściu na emeryturę zaczęła pisać książki o historii regionu dotyczące Żuław, Pruszcza Gdańskiego i okolic, m.in. Z czasów przełomu 1944-1945; Zanim Gdańskie Wyżyny wróciły do Polski; Księga pamiątkowa kolejarzy polskich z rejonu Pruszcza Gdańskiego…, W cieniu Gdańska, czy Żuławy Gdańskie w historię Pomorza Gdańskiego wpisane. Wspomnienia Józefy Krośnickiej ukazywały się też w serii publikacji Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku „Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu”. W 2010 r. otrzymyła tytuł Ambasadora Pruszcza Gdańskiego.

Portret współczesny Jana Glazy. Jan Glaza urodził się w 1923 r. w Osiecznej. Ukończył w Osiecznej szkołę podstawową. Pomagał w gospodarstwie rodzicom. Został przymusowo wcielony do Wehrmachtu w 1942 r. razem z innymi mieszkańcami Pomorza. W czasie służby wojskowej przebywał w Niemczech, Francji i Norwegii. W listopadzie 1945 r. powrócił do domu. Potem poślubił Marię, z którą miał pięcioro dzieci. Pracował w nadleśnictwie Osieczna, a następnie jako majster budowalny na kolei w Smętowie. Nadal mieszka w Osiecznej.

Portret współczesny Michaliny Terpiłowskiej. Michalina Terpiłowska z domu (Bojarowska), urodziła się w 1919 r. w. Terpiłowiczach. Ukończyła szkołę w Kobryniu, a następnie w Brześciu. Tam też ukończyła roczny kurs szycia i prac domowych w szkole przy ul. Sadowej u pani Olszewskiej. Powróciła do Terpiłowicz w wieku 16 lat. W tym okresie – do 1940 r. podróżowała często do siostry do Tarnopola. Po 1941 r. przeniosła się do Brześcia z mężem, gdzie ten zaczął prace na kolei. W 1945 r. w maju zostali przesiedleni do Chełmna, a po pół roku pojechali za pracą kolejno do Tczewa i Twardej Góry k. Świecia. W 1959 r. powróciła z rodziną do Tczewa. Zajmowała się na co dzień domem i wychowaniem dzieci.

Portret współczesny Janiny Rokickiej. Józefa Janina Rokicka urodziła się 19.03.1919 r. w Gwoźdźcu, gdzie spędziła dzieciństwo. Jej rodzice prowadzili tam gospodarstwo. Była też harcerką i ukończyła gimnazjum urszulanek w Kołomyi. Następnie rozpoczęła studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1940 r. wyszła za mąż za Czesława Rokickiego, z którym zamieszkała potem na wsi pod Lublinem – w Krężnicy Okrągłej. Po tragicznej śmierci męża w 1945 r. przeniosła się z dwoma synami na Śląsk i przyjęła posadę nauczycielki w Białej Prudnickiej. Na początku lat 50. XX w. przeprowadziła się do Gdańska, gdzie zaczęła nauczać w szkole średniej - Technikum Budowy Okrętów Conradinum. Mieszka w Gdańsku do dziś, należy do Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich i często podczas spotkań w szkołach opowiada młodym ludziom o historii i swoim życiu.

Portret współczesny Janiny Wąsacz. Janina Franciszka Wąsacz urodziła się w Warszawie jako jedyna córka. Ojciec był prawnikiem, mama nie pracował. Po skończonym gimnazjum rozpoczęła pracę w Starachowicach w fabryce samolotów, tak też zastała ją wojna. Okres wojenny spędza w Warszawie, zaś wraz z wybuchem powstania warszawskiego zostaje z rodzicami i mężem Antonim zamknięta w obozie pracy na warszawskim Zieleńcu, następne to: Pruszków, Wrocław i Trzebnica. Po wojnie osiedla się wraz z rodzina w Oleśnicy. Wraz z nakazem pracy męża we Wrocławiu w latach sześćdziesiątych przeprowadzają się do tego miasta i tam mieszka do dnia dzisiejszego. Urodziła dwie córki, ma 3 wnuków i pięcioro prawnuków.

Portret współczesny Elli Pyszki. Elli Pyszka, urodzona w Stobnej na Żuławach w 1921 r. Córka Marii i Fritza. Ukończyła siedem klas szkoły podstawowej w Stobnej. Pracowała w niemieckich gospodarstwach w Stobnej, gdzie zajmowała się m.in. krowami. Po wojnie wyszła za mąż za Tadeusza z woj. bydgoskiego i przeszła z ewangelicyzmu na katolicyzm. Pracowała z mężem we własnym gospodarstwie. Mama czwórki dzieci.

Portret współczesny świadka historii

Portret współczesny świadka historii

Maria Mazurek, urodzona w 1930 r. w Strzegomiu. W 1947 roku przesiedliła się na Żuławy, gdzie prowadziła kilkuhektarowe gospodarstwo indywidualne.

Portret współczesny świadka historii

Portret współczesny świadka historii

Katarzyna Glier, urodzona w 1912 roku w Zabierzowie Bocheńskim, w wieku 16 lat przeniosła się do Krakowa by tam podjąć się pracy jako opiekunka do dzieci. Po wojnie trafiła do Cedrów Wielkich na Żuławach.

Franciszek Komasara, urodzony 16 listopada 1923 roku w Komorowie, w czasie II wojny światowej walczył w Batalionach Chłopskich, po owjnie osiadł na Żuławach, gdzie prowadził indywidualne gospodarstwo rolne, prezes Kółka Rolniczego w Stogach, prezes Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych w Elblągu, przewodniczący rady Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Elblągu, przewodniczący rady Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Malborku, przewodniczący komisji rewizyjnej Centralnego Związku Przedsiębiorczości Mleczarskiej w Warszawie, członek polskiego Stronnictwa Ludowego, członek Związku Pszczelarzy, założyciel i przewodniczący Związku Hodowli Bydła w Warszawie, członek Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej.

Portret Współczesny Świadka Historii

Portret Współczesny Świadka Historii

Portret Współczesny Świadka Historii

Portret Współczesny Świadka Historii

Helena Lubińska, urodzona w 1915 roku w Gniewie na Kociewiu, absolwentka trzyletniej pensji u hrabiny Zamojskiej w Kórniku, do wybuchu II wojny światowej prowadziła bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych, działaczka Polskiego Związku Zachodniego, w czasie wojny robotnica przymusowa w Meklemburgii, po wojnie pracownik biblioteki.

Alina Giembicka urodzona w 1923 roku w Surgwach w powiecie grudziądzkim. Ukończyła gimnazjum u Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego w Wejherowie. Z powodu działalności propolskiej ojca, jej rodzina musiała przenieść się do Poznania, gdzie przebywało wtedy wielu działaczy plebiscytowych z Powiśla. Pod koniec wojny wróciła do Sztumu. Po wojnie, przez 15 lat, pracowała jako urzędniczka w sztumskim sądzie (zasiadła też w komisji sądowo-lekarskiej). Przez pewien czas pracowała również w sztumskim liceum.

Piotr Przedcieczyński opisuje życie na Podlasiu przed wojną, organziację życia po wojnie na Żuławach, objęcie poniemieckiego gospodarstwa, charakterystykę uprawy ziemi na Żuławach a także pomoc sąsiedzką w powojennych latach.   Zakres chronologiczny: 1924-2018   Miejsca wydarzeń: Michałówka (pow. bialski, woj. lubelskie), Ostaszewo (pow. nowodworski, woj. pomorskie), Groblica (pow. nowodworski, woj. pomorskie), Nowy Dwór Gdański (woj. pomorskie), Piła (woj. wielkopolskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Dziegciarka (Biała Podlaska, pow. bialski, woj. lubelskie), Leśna Podlaska (pow. bialski, woj. lubelskie), Burwin (pow. bialski, woj. lubelskie), Krasówka (pow. bialski, woj. lubelskie), Łomazy (pow. bialski, woj. lubelskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Gdańsk (woj. pomorskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Tczew (woj. pomorskie), Nowa Cerkiew (pow. nowodworski, woj. pomorskie), Łódź (woj. łódzkie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Miśk Mazowiecki (woj. mazowieckie), Poznań (woj. wielkopolskie), Palczewo (pow. nowodworski, woj. pomorskie), Lichnowy (pow. malborski, woj. pomorskie)

Lucjan Nagrodzki opisuje sytuację w obozie KL Lublin na Majdanku, sytuację ludności żydowskiej na Lubelszczyźnie, wyzwolenie obozu,  przyjazd na Żuławy i przejęcie poniemieckiego gospodarstwa, pracę na roli, działalność w Radzie Gminy.   Zakres chronologiczny: 1934-2018   Miejsca wydarzeń: Lublin (woj. lubelskie), Świdnik (woj. lubelskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Lubstowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Malbok (woj. pomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Lasowiec (woj. warmińsko-mazurskie), Myszewo (pow. malborski, woj. pomorskie), Nowy Staw (pow. malborski, woj. pomorskie), Zosinowo (pow. radzyński, woj. lubelskie), Radzyń Podlaski (woj. lubelskie), Szadółki (pow. gdański, woj. pomorskie), Gdynia (woj. pomorskie), Wejherowo (woj. pomorskie), Wierciny (pow. nowodworski, woj. pomorskie), Kałdowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Kmiecin (pow. malborski, woj. pomorskie)

Maria Mazurek z domu Bydlak opisuje pracę w gospodarstwie w okresie dziecięcym, pomoc Żydom ukrywającym się w lesie w pobliżu Strzegomia, udział brata w Powstaniu Warszawskim, osiedlenie się na Żuławach, trudy życia codziennego po wojnie, m.in. głód, ciężką pracę na roli bez potrzebnego sprzętu, pracę w spółdzielni rolniczej, nabożeństwa majowe.   Zakres chronologiczny: 1930-2018   miejsca wydarzeń: Strzegom (woj. świętokrzyskie), Leszkowy (woj. pomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Częstochowa (woj. śląskie)

Wanda Dolecka z domu Mazur opisuje przesiedlenie na Żuławy, trudy życia na Lubelszczyźnie, przejęcie gospodarstwa we wsi Leszkowy, trudną sytuację we wsi po przesiedleniu, pracę w spółdzielni produkcyjnej, podtopienia i powodzie na Żuławach, melioracje, pomoc sąsiedzką podczas żniw, zabawy wiejskie, działaność Koła Gospodyń Wiejskich, a także o kontaktach z Niemcami po przyjeździe na Żuławy i przyjazdach Niemców na tereny Żuław w okresie późnego PRL-u.   Zakres chronologiczny: 1945-2018   Miejsca wydarzeń: Siedliszczki (woj. lubelskie), Leszkowy (woj. pomorskie), Kiezmark (pow. gdański, woj. pomorskie), Malbork (woj. pomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Giemlice (pow. gdański, woj. pomorskie), Cedry Wielkie (woj. pomorskie)

Janina Głowacka z domu Jankowska opisuje wybuch II Wojny Światowej, przesiedlenie na Żuławy, pracę w gospodarce i spółdzielni produkcyjnej, nabożeństwa majowe, porównuje prace gospodarskie w powiecie łomżyńskim i na Żuławach.   Zakres chronologiczny: 1929-2018   Miejsca wydarzeń: Młynik (woj. podlaskie), Kmiecin (woj. pomorskie), Łomża (woj. podlaskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie)

Katarzyna Glier z domu Hardyn, opisuje pracę w wielu majątkach ziemskich przed wojną, a także pracę opiekunki w przedwojennym Krakowie, tworzenie list Volksdeutscherów, eksterminację Żydów w czasie II wojny światowej w Krakowie, przesiedlenia osadników wojskowych na Ziemie Zachodnie i Północne, obecność Armii Czerwonej w Polsce po zakończeniu II wojny światowej oraz organizację życia codzinnego i administracyjnego na Żuławach po 1945 roku.   Zakres chronologiczny: 1920-1918   Miejsca wydarzeń: Zabierzów Bocheński (pow. wielicki, woj. małopolskie), Kraków (woj. małopolskie), Cedry Wielkie (pow. gdański, woj. pomorskie), Wampierzów (pow. mielecki, woj. podkarpackie), Tarnów (woj. małopolskie), Bochnia (woj. małopolskie)

Franciszek Komasara opisuje walkę w Batalionach Chłopskich podczas II wojny światowej, przyjazd na Żuławy w 1947 roku, prowadzenie indywidualnego gospodarstwa rolnego, pełneinie funkcji prezesa Kółka Rolniczego w Stogach, oraz prezesa Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych w Elblągu, przewodnicego rady Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Elblągu, przewodnicego rady Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Malborku, przewodnicego komisji rewizyjnej Centralnego Związku Przedsiębiorczości Mleczarskiej w Warszawie, działalność w Polskim Stronnictwie Ludowym.   Zakres chronologiczny: 1923-2018   Miejsca wydarzeń: Komorów (pow. buski, woj. świętokrzyskie), Stogi (pow. malborski, woj. pomorskie), Częstochowa (woj. śląskie), Pacanów (woj. świętokrzyskie), Kielce (woj. świętokrzyskie), Słupia (pow. jędrzejowski, woj. świętokrzyskie), Sandomierz (woj. świętokrzyskie), Malbork (woj. pomorskie), Busko Zdrój (woj. świętokrzyskie), Kałdowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Kraków (woj. małopolskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Poznań (woj. wielkopolskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Sierpc (woj. mazowieckie), Ciechocinek (pow. aleksandrowski, woj. kujawsko-pomorskie), Stara Kościelnica (pow. malborski, woj. pomorskie), Tczew (woj. pomorskie), Stegna (woj. pomorskie)

Stefan Więckowski, opozycjonista, opisuje strajki w Fabryce Wodomierzy we Wrocławiu, internowanie, warunki w areszcie śledczym we Wrocławiu i w Zakładzie Karnym Grodków, działalność Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy Alei Pracy, kampanię wyborczą przed wyborami czerwcowymi do Sejmu i Senatu oraz późniejszymi samorządowymi w 1989 roku.   Zakres chronologiczny: 1950-2019   Miejsca wydarzeń: Gdańsk (woj. pomorskie), Lwów (Ukraina), Warszawa (woj. mazowieckie), Grodków (pow. brzeski, woj. opolskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Wińsko (pow. wołowski, woj. dolnośląskie), Wołów (woj. dolnośląskie), Brzeg Dolny (pow. wołowski, woj. dolnośląskie), Oborniki (woj. dolnośląskie), Kostomłoty (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Mietków (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Kąty Wrocławskie (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Sobótka (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Kobierzyce (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie),, Oleśnica (woj. dolnośląskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Kępno (woj. wielkopolskie), Częstochowa (woj. śląskie), Kalisz (woj. wielkopolskie)

Kazimiera Sałata opisuje dzieciństwo na Wołyniu, warunki życia, stosunki pomiędzy ludnością polską, ukraińską i żydowską, a także czeską, rzeź wołyńską, powojenne losy rodziny, życie na Żuławach, pracę na gospodarstwie, życie rodzinne. Zakres chronologiczny: 1930-2018Miejsca wydarzeń: Kolonia Złoczowiecka (wołyń), Łuck (Ukraina), Warszawa (woj. mazowieckie), Toruń (woj. kujawsko-pomorskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Pasłęk (pow. elbląski, woj. warmińsko-mazurskie)

Relacja Kazimierza Papiewskiego dotyczy rzezi wołyńskiej, działaności UPA, przyjazdu na Ziemie Zachodnie i Północne, rolnictwa na Żuławach, działalności Banku Spółdzielczego w Malborku, działalnośćcispółek wodnych na Żuławach, a także działaności żony jako posłanki Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w rządzie.   Zakres chronologiczny: 1940-2018   Miejsca wydarzeń: Serchów (obw. wołyński, Ukraina), Kowel (Ukraina), Malbork (woj. pomorskie), Krzyżanów (pow. kutnowski, woj. łódzkie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Łódź (woj. łódzkie), Klecie (pow. malborski, woj. pomorskie), Radom (woj. mazowieckie), Grójec (woj. mazowieckie), Królewo (pow. malborski, woj. pomorskie), Kaczynos (pow. malborski, woj. pomorskie), Krzyżanowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Szaleniec (pow. malborski, woj. pomorskie), Kławki (pow. malborski, woj. pomorskie), Szlagnowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Ząbrowo (pow. malborski, woj. pomorskie), Lębork (woj. pomorskie), Stare Pole (pow. malborski, woj. pomorskie)

Relacja Leokadii i Stanisława Bieńki dotyczy wydarzeń na Wołyniu podczas II Wojny Światowej, osadnictwa na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II Wojnie Światowej i pracy rolnika na Żuławach.   Zakres chronologiczny: 1932- 2000   Miejsca wydarzeń: Kruków (pow. opatowski, woj. świętokrzyskie), Lisewo (woj. pomorskie), Stara Kościelnica (pow. malborski, woj. pormorskie), Cisy (pow. malborski, woj. pomorskie), Kolonia Zabłecznik (obw. Łuck, Wołyń), Łuck (obw. wołyński, Ukraina), Grobelno (pow. malborski, woj. pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Malbork (woj. pomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie)

Relacja Heleny Lubińskiej z domu Bartkowskiej, dotyczy nauki w szkole dla dziewcząt w Kórniku, świąt narodowych i defilad wojskowych w rodzinnym Gniewie, pracy w bibliotece, wybuchu II wojny światowej i ucieczki do Warszawy, działalnośći w polskich stowarzyszeniach, przymusowego wyjazd do Niemiec, powojennej pracy zawodowej.   Zakres chronologiczny relacji: lata 20. XX w. do 2018 r.   Miejsca wydarzeń: Sztum (woj. pomorskie), Gniew (pow. tczewski, woj. pomorskie), Kórnik (pow. poznański, woj. wielkopolskie), Tczew (woj. pomorskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Postolin (pow. sztumski, woj. pomorskie), Janin ( woj. pomorskie)

Relacja Aliny Giembickiej dotyczy plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu, II wojny światowej, zbrodni w Lesie Szpęgawskim i w Piaśnicy, zatopienia MS Wilhelm Gustloff, powojennych przesiedleń, osadników przesiedlownych w ramach akcji "Wisła", dostaw przymusowych, pracy zawodowej a także życia kulturalnego w powojennym Sztumie.   Zakres chronologiczny relacji: 1923-2018   Miejsca wydarzeń: Skurgwy (pow. grudziądzki, woj. kujawsko-pomorskie), Sztum (woj. pomorskie), Wejherowo (woj. pomorskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Rhöndorf (Bad Honnef, Niemcy), Czułchów (woj. pomorskie), Olsztyn (woj. warmińsko-mazurskie), Gdynia (woj. pomorskie), Postolin (pow. sztumski, woj. pomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Malbork (woj. pomorskie), Dzierzgoń (pow. sztumski, woj. pomorskie)