Urząd państwowy powołany do organizacja "repatriacji", jak ówcześnie nazywano depatriację, czyli przymusowe wysiedlenie ludności z ich rodzinnych stron.
Urząd powołany na mocy dekretu PKWN z 7 października 1944 r. W wyniku reorganizacji dokonywanych w ciągu 1945 rola PUR uległa zmianie, gdyż dekret z 7 maja 1945 rozszerzył zakres działania PUR o migracje wewnątrz terytorium państwa, nakazując jego kierownictwu organizowanie "powrotu wysiedlonych przez niemieckiego okupanta do poprzednich miejsc zamieszkania" oraz "przesiedlenia na tereny odzyskane ludności z innych okręgów państwa polskiego" jednocześnie podporządkowując go Ministerstwu Administracji Publicznej.
Na ziemiach wchodzących w skład pojałtańskiej Polski PUR tworzył oddziały wojewódzkie obejmujące swym zasięgiem działania województwo, na pozyskanych wyrokami konferencji poczdamskiej ziemiach zachodnich i północnych - oddziały okręgowe, obejmujące po kilkanaście powiatów, z tym jednak iż część tych terenów wyłączono spod zarządu oddziałów okręgowych i powierzono bezpośrednio oddziałom wojewódzkim w Białymstoku, Katowicach i Poznaniu. Hierarchiczna struktura urzędu była rozbudowana o kolejny dolny szczebel systemu organizacyjnego PUR: stanowiły go oddziały powiatowe.